اشخاص حقوقی : 1) شرکت های تجاری و 2) مؤسسات غیر تجاری
فهرست مطالب این صفحه:
در کل اشخاص حقوقی به دو دسته ی شرکت های تجاری و موسسات غیر تجاری دسته بندی می شوند. در این مقاله به دسته اول یعنی شرکت های تجاری ، انواع مختلف آن و خصوصیات آن خواهیم پرداخت.
1- شرکت های تجاری
در کل شرکتهای تجاری، تاجر محسوب میشوند چه موضوع آنها تجاری باشد یا به لحاظ شکلی تجاری تلقی شوند و در نتیجه موضوع حقوق خصوصی محسوب میگردند.
(ما در این مقاله فقط به اشخاص حقوقی موضوع حقوق خصوصی می پردازیم اما این توضیح برای آگاهی خواننده لازم است که اشخاص حقوقی موضوع حقوق عمومی شامل دولت، تشکیلات و موسسات دولتی و یا شرکتهای دولتی میشوند که برای دانستن جزئیات و مشخصات آنها برای عموم اشخاص چندان کاربردی نیست)
انواع شرکت های تجاری
با استناد به ماده 20 قانون تجارت، شرکتهای تجاری به 7 دسته تقسیم بندی میشوند :
- شرکت سهام
- شرکت با مسئولیت محدود
- شرکت تضامنی
- شرکت مختلط غیر سهامی
- شرکت مختلط سهامی
- شرکت نسبی
- شرکت تعاونی
که در بین آنها شرکتهای تعاونی با وضع قانون بخش تعاونی در سال 1370 از شمول قانون تجارت خارج شد اما بقیه موارد همچنان مشمئول قانون تجارت و حقوق خصوصی هستند.
اهداف و خط مشی کلی شرکت های تجاری
شرکتهای تجاری تفاوت های زیادی دارند و بر اساس آن تفاوت ها تقسیم بندی می شوند اما تمام این 7 دسته در موارد کلی و چهارچوب هایشان مشابه هستند.
در تمام شرکتهای تجاری هدف از تاسیس ، قصد و دلیل همکاری ، جلب منفعت اقتصادی است. در واقع در این شرکتها اشخاص توافق می کنند با جمع کردن و روی هم گذاردن آورده یا به عبارت دیگر سرمایه های خود، سرمایه مستقلی برای یک موسسه فراهم آورند و این سرمایه را برای انجام مقصود و هدف خاصی اختصاص دهند و در ادامه در سود و زیان های احتمالی حاصل از بکارگیری این سرمایه سهیم شوند.
مسئله ای که باعث تفاوت بین شرکت ها می شود و آنها را به چند دسته کلی تقسیم میکند :
اول : سرمایه شرکت که باعث انجام موضوع فعالیت شرکت می شود. یعنی سرمایه ای که در مسیر اهداف شرکت هزینه خواهد شد.
دوم: شخصیت شرکا که در ایجاد، تأمین و ادامه شرکت نقش آفرین می کند.
حال بر اساس این دو خصوصیت شرکت ها را دسته بندی میکنند یعنی شرکتها را بر اساس شباهتها و تفاوت ها در سرمایه و شخصیت شرکا دسته بندی می کنیم.
بر اساس دو فاکتور بالا شرکتها را میتوانیم به 4 دسته تقسیم کنیم :
1- شرکتهای اشخاص:
شرکتهای تضامنی و نسبی در این دسته اند
که این دسته از شرکتها شخصیت شرکاء بسیار مهم است.
میزان سرمایه و سهام در اداره ی این شرکتها نقشی ندارد.
2- شرکتهای سرمایه ای:
شامل شرکت سهامی عام و خاص و شرکت با مسئولیت محدود
در این دسته سرمایه وسهام شرکت در اداره آن نقش مهمی دارد
شخصیت شرکا تاثیری در اعتبار شرکت ندارد
هر چه میزان سرمایه بیشتر باشد اعتبار این شرکتها بیشتر است
3- شرکتهای مختلط :
هم سرمایه و هم شخصیت شرکا در تصمیم گیری و ادامه شرکت تاثیر دارند
شامل شرکت مختلط سهامی و شرکت مختلط غیر سهامی
این نوع شرکتها را شرکت کار و سرمایه هم می نامند.
این شرکتها معمولاً توسط دو دسته افراد اداره میشود
که یک دسته سرمایه دارند و سرمایه گذاری تجاری میکنند
دسته دوم سرمایه ندارند، اما به امور تجاری و قوانین تجارت آگاهند
4- شرکتهای خاص :
مانند شرکت های تعاونی
این شرکت ها مطابق قوانین خاص خود تشکیل و اداره میشوند
2- مؤسسات غیر تجاری :
بر اساس آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و مؤسسات غیر تجاری مصوب 1377؛ تشکیلات غیرتجاری کلیه تشکیلات و مؤسساتی هستند که برای مقاصد غیر تجاری مانند امور علمی، یا ادبی یا امور خیره و امثال آن تشکیل شده اند اعم از اینکه موسسین و تشکیل دهندگان قصد انتفاع داشته باشند یا نداشته باشند.
ماهیت حقوقی شخص حقوقی را باید از اساسنامه اش تعیین نمود و صرف اینکه با نام انجمن ثبت شده باشد موثر در تاجر بودن یا نبودن آن نیست.
به زبان ساده تر اگر موضوع فعالیت یک شخص حقوقی طبق اساسنامه اش موضوعات غیر تجاری مانند خیریه ، علمی ، تحقیقاتی و مانند آن باشد بدون در نظر گرفتن این مسأله قصد بهره بردن از منفعت مالی آن را دارند یا ندارند (انتفاعی باشد یا غیرانتفاعی) یک مؤسسه غیر تجاری است.
اینکه شخصیت حقوقی را با نام سازمان یا مانند آن ثبت کرده باشیم ملاک برای غیر تجاری بودن آن نیست و فقط موضوع فعالیت در اساسنامه تعیین می کند که غیر تجاری محسوب میشود یا تاجر است.
یعنی ممکن است در نام یک شخصیت حقوقی، اسامی مانند سازمان مردم نهاد یا سازمان خیره قید شده باشد اما به دلیل اینکه در اساسنامه اهداف تجاری دارد شرکت تجاری محسوب میشود .
تحت هر شرایط اگر دو یا چند نفر توافق کنند آورده هایی بیاورند و به کار بازرگانی بپردازند، توافقشان یک شرکت تجاری عملی است و این شرکت تجاری به حکم ماده 220 قانون تجارت شرکت تضامنی تلقی میشود و ثبت آن به عنوان موسسه غیر تجاری در این وضع تأثیری ندارد.
انواع مؤسسات غیر تجاری:
1- موسسات انتفاعی غیر تجاری:
موسساتی هستند که مؤسسین آنها قصد جلب منفعت و تقسیم بین خود را دارند و ثبت آنها در بعضی موارد نیاز به مجوز دارد.
به زبان ساده موسساتی هستند که موضوع فعالیتشان غیر تجاری است (مانند علمی، تحقیقاتی و …) اما موسسان قصد دارند از محل هزینه ی آورده ی خود در این مسیر منفعتی کسب کرده و منافع را بین خود تقسیم کنند.
2- موسسات غیرانتفاعی:
موسساتی که مؤسسین آن ها قصد جلب منفعت و تقسیم بین خود را ندارند.
اینگونه مؤسسات بایستی قبل از ثبت، مجوز از نیروی انتظامی دریافت نمایند.
نکته:
ثبت مؤسسات و تشکیلات غیرتجارتی که در خارج از کشور به ثبت رسیده است فقط در اداره ثبت شرکتهای تهران انجام خواهد شد.
برای مطالعه بیشتر در رابطه با قوانین شرکتهای تجاری و غیر تجاری میتوانید جزوه قانون تجارت مربوط به سامانه بانک مرکزی را از اینجا دانلود کنید